Uzun bir süredir düşündüğüm ancak yazmaya vakit bulamadığım bir konudan bahsetmek istiyorum. Baz istasyonları, operatörler, 4.5G ve günümüz Türkiye teknolojisi…
Baştan uyarayım bu yazdıklarım kişisel görüşlerimdir. Burası bir blog ve ara sıra yaptığım gibi kişisel görüşlerimi ve izlenimlerimi paylaşabiliyorum. Yanlış ya da eksik bir taraf görüyorsanız yorum kutucukları her zaman açıktır…
4.5G karşımıza çıktı çıkalı Vodafone, Turkcell ve 15 yıllık operatörüm Aria (sonra Avea, sonra Turk Telekom) için birçok test yapıldı. Hatta 4.5G teknolojisi aktif edildiği ilk saatlerde birçok takipçimden gelen bildirimlerle operatörlerin farklı lokasyonlardaki hız limitlerine de 4.5G galerimde yer vermiştim.
Ülkemizde 4.5G lisanslarının verilmesi ile başlayan bu teknoloji operatörler arasında hızla yayılmaya ve rekabete dönüşmeye başladı. Servis sağlayıcılardan Turkcell, Vodafone ve Turk Telekom bu teknolojinin alt yapısı için Çin’lilerin ürettiği baz istasyonlarını kullanıyor. Malumunuz ülkemizde Huawei bu konuda bir hayli yaygınlaşmaya başladı. Uzun bir süredir 3G modemlerini dahi kullanmaktayız. Hatta üç operatör de Huawei yapımı 3G / 4G cihazları biz tüketicilerine satıyor…
Marmara bölgesini Turkcell için ayırırsak, ülkenin geri kalanında Huawei yaygın durumda. Marmara bölgesinde ise bildiğim kadarı ile halen daha Turkcell firması Ericsson yapımı alt yapılar kullanılmaya devam ediyor. Gerçi farkını da Marmara bölgesinin dışına çıktığımız zaman görebiliyoruz…
Ülkemizde Huawei’nin üretmiş olduğu 3.900 model baz istasyonları kullanılıyor.
Televizyonda, gazetede, dergilerde ve İnternette sürekli olarak operatörlerin 4.5G reklamları çıkıyor. Hepsinin ortak bir söylemi var…
4.5G için bizi tercih edin…
Eyvallah tercih edelim de merak ettiğim bir şey var! Turkcell, Vodafone ve Türk Telekom en iyi kapsama alanından, en iyi veri transferinden bahsederken nasıl oluyor da aynı teknoloji alt yapısını kullanıyorlar?
Hani birisi Alman, diğeri Çin, öbürü Japon olsa amenna diyeceğim. Sonuç olarak teknoloji farkı var! Hani şu daha iyi deriz Japonlar daha iyi, şu testlerde öne çıkıyorlar…
Şunu unutmamak gerekiyor…
Kapsama ve kapasite farklı ve birbiri ile yarışan özelliklerdir! Tüm şehri veya tüm bölgeyi ya da tüm Türkiye’yi kapsarken en iyi kapsama alanını sunarken… Tüm abonelere bu hizmeti düzgün bir şekilde vermek zor ve pahalı bir iştir.
Hani deriz ya eşşek yükü ile cep telefonu faturası geliyor. Eşşek yükü ile de alt yapıya para harcadıklarına eminim…
Tüm bölgeyi veya tüm ülkeyi kapsamak için çok fazla sayıda baz istasyonuna ihtiyacınız var. Bu sebeple operatörlerimiz kapasitelerini artırmak için ellerindeki mevcut baz istasyonlarının özelliklerini en iyi şekilde kullanmaya ve artırmaya çalışıyorlar.
Bu strateji 3G döneminde popülerdi… Çünkü operatörlerimiz 3G baz istasyonlarını farklı üreticilerden alıyorlardı. Daha iyi teknoloji, daha uygun fiyat, daha pahalı ama daha iyi kapsama kalitesi olan vs…
Operatörlerimiz 2-3 farklı baz istasyonu firmasından farklı baz istasyonları alarak en iyi performans için uğraş veriyordu. Hatta bir operatörde bile 2-3 farklı baz istasyonu görebiliyorduk.
Kıyasıya bir mücadele vardı. Kimi daha uygun, kimi daha kapsamlı, kimi daha kaliteli… Doğal olarak bu rekabet baz istasyonu üreticilerine de yansımaktaydı. Teknolojiyi iyi kullanan üretici operatörlerin tercihi oluyor ve kalite biz tüketicilere yansıyordu.
Peki ne değişti?
Ülkemizde faaliyet gösteren Turkcell, Türk Telekom ve Vodafone’a baktığınız zaman artık Huawei marka baz istasyonlarına kaydığını görüyoruz. Diğer üreticilere ne oldu sormak lazım?
Kısacası baz istasyonu rekabeti ortadan kalkmış gibi. Şimdi bu üç operatör daha iyi kapsama alanına ulaşabilmek için daha fazla baz istasyonu kurma yarışına girdi. Aynı baz istasyonunu kullanarak birbirleri arasındaki rekabet savaşında yukarıya çıkabilmek için baz istasyonu sayısını artırmaya çalışıyorlar.
Doğal olarak Çin üretimi baz istasyonları aynı koşullar altında, aynı ve ya benzer kapsama ve kapasite performansı verecek! Bir operatörün bir bölgede rakibini geçmesinin tek yolu da teknolojiyi kullanmak yerine Çinli üreticimiz Huawei’den daha fazla baz istasyonu satın almak isteyecek.
Hani operatörlerimiz teknolojiyi kullanıyordu?
Hani alt yapıları güçlendirecektik?
İnovasyon, rekabet?
Umuyorum ki, umut ediyorum ki Huawei ülkemizdeki kullanım oranlarını, arazi yapısını ve diğer etkenleri düşünerek teknolojisini geliştiriyordur. Eğer geliştirmiyorsa 4.5G teknolojisi, 4.5G baz istasyonu sayısına doğru evrimleşmeye başlamış demektir.
Ülkeyi baştan aşağıya baz istasyonu çöplüğüne çevirmemek lazım…
Operatörler Huawei ile çalışsınlar, Çinlilerden elbette ki hizmet alsınlar. Ancak üç operatörün de Huawei ile çalışması birazcık dikkatimi çekti. Arkadaşım yok mu daha iyi hizmet veren firma?
Kısacası 3.5G teknolojisinde biz tüketiciler rekabetten dolayı iyi yönde fayda sağlıyorduk. Ancak şuan kafamda deli soru işaretleri dolaşmaya başladı…
Operatörler kendi aralarında 4.5G baz istasyonu sayısı koşturacaklarına dönüp baz istasyonu verimliliğini ölçtürseler, bu verimi daha iyi kullanabilmenin yollarını arasalar daha iyi olmaz mı?
Beynimize daha fazla baz istasyonu sinyali basacaklarına daha az baz istasyonu ile daha verimli teknolojileri alsalar?
Diğer bir yandan merak ediyorum…
Acaba Huawei bu üç operatörümüze ne kadar kaliteli hizmet sunuyor? Şimdi içinizden geçmiştir… Ulan gerizekalı bir akıllı sen misin? Koskoca Turkcell, Turk Telekom ve Vodafone bir bildikleri vardır elbet?”
Buradan bakınca göremiyorum.
Üstüne üstlük ben halen daha 4G’ye geçmedim ve bu yeni baz istasyonları sayesinde 3G hızım giderek düşüyor. Çevremde birçok kişiye bu durumu sordum. Benim gibi 3G hızının düştüğünü söyleyen çevremde bir sürü kişi var. Bir araştırma yapılsa iyi olur! Evet 4.5G’den sonra biz 3G kullanıcılarının verimleri de düşüyor. Operatörler ise bu konuda bir açıklama yapmadı.
İlla 4.5G’ye geçmek zorunda mıyım?
Şuan en eski adıyla Aria, sonradan AVEA şimdilerde ise Türk Telekom tüketicisi olarak 3G hızımdan hiç memnun değilim. Doğru düzgün cep telefonumdan canlı yayın bile yapamıyorum. Üstelik İstanbul’da Pendik’te…
Ülke olarak 4.5G konusunda bir fayda görememekten de korktuğumun altını çizmem lazım. Hiç denk geldiniz mi bir 4.5G teknoloji seminerine?
Umarım devlet büyüklerimiz 4.5G konusunda önemli bir adım atar ve millileştirme stratejilerine 4.5G’yi de katarlar…
Operatörlerden ne mi istiyorum?
“Bizi kanser etmesinler de başka bir şey istemem…”
Turkcell Marmara civarında anladığım Ericsson kullanıyor. Doğuda ise gördüklerim genelde Huawei. Vodafone sanırım her yerde Huawei kullanıyor. Turk Telekom’da Trakya’da Ericsson RRU’lar gördüm, Doğu’da Nokia ekipmanlar da çok var. Tabi radyo ve transmisyon, ana istasyon ekipmanlarının haricinde anten markaları daha fazla değişiklik gösteriyordur sanırım.
Baz istasyonu ekipmanları belli şartnamelere göre üretildiğinden hepsinden hemen hemen aynı ya da benzer performansı alabildiğimizi düşünüyorum. Hani mesela iki farklı markanın RRU’ları arasında taşıyıcı sayısı desteği, çıkış gücü vs. belli özellikleri aynı ise kapsama alanı ve performans olarak çok fark olmayabilir hani. Ama mesela soğuk memleketli Ericsson marka bir RRU sıcak bir ortamda Huawei’den daha düşük bir performans gösterebilirken, yoğun kullanım olan bir yerde 3G sinyalini daha iyi filtreleyerek cell breathing vs. olaylara daha az girerek daha iyi bir kapsama alanı sağlayabilir. Ya da Ericsson marka santraller Huawei santrallere göre aynı m2 alanla daha fazla kullanıcıya hizmet veriyor olabilir, ya da daha azına. Huawei çok dandik ürün üretmez, hani kendi ülkesinde de başka ülkelerde de yaygın kullanılan bir firma. Ama Ericsson’dan ne kadar kötüdür ya da iyidir, onu şebeke işleticileri bilir.
Hakkari’de neredeyse sınır boyunda bir yerde yaşıyordum. Tüm operatörlerin 3G hizmeti vardı. Turkcell ve Vodafone Huawei, TT ise Nokia ekipman kullanıyordu. Hatta Turkcell RRU’ları vs. geçtiğimiz yaz yeni modüler tip RRU’lar ile değişmişti. Çatışmaların başladığı zamanda RRU değiştirmeleri garibime gitmişti hatta. Turkcell ile o Huawei ekipmanı ile 3G’de 39 Mbit’e kadar hız alabildiğimi gördüm orada. Şuanda Trakya’da ve Ericsson RRU’lu bir istasyondan hizmet alıyorum, 30 üzerine geçemedim 4G harici. Huawei daha iyi demiyorum, o da iyi iş çıkarabiliyor diyorum. Kapsama olarak da dağların istasyona ters yamaçları ve dağ arkası kalan yerler hariç kapsama da iyiydi.
Ha üç operatör de aynı ekipmanı kullansa yine de arada hizmet kalitesi vs. fark yaratılabiliyor. Şöyle ki bulunduğum bölgeye tek Turk Telekom’un bir fiber kablosu gelir ve tüm operatörler onu kullanırdı. Turkcell kendi istasyonu için trafo dikmiş, voltaj değişikliklerinden etkilenmezdi. TT ise voltaj düştüğünde akülerinden yemeye başlar, aküler bitince de şebeke giderdi. Fiber kablo yol çalışmalarında kopar, bölgedeki TT ADSL, 2G, 3G, askeriyenin fiber ve Vodafone susardı. Turkcell ise yedek radyolink ya da uydu bağlantısı vardı; 2 Mbit kadar hızla da olsa hizmet vermeye devam ederdi. Bazen konuşurken ses bozulurdu tabi trafik yetersizliğinden. Kışın kar yağar, bir hafta boyunca elektrik ve fiber hat olmazdı. Vodafone ve TT kullanan çoğu kişi Turkcell yedek hat almıştı. Çünkü bir haftadan uzun süre TT çalışmamıştı, Vodafone ise genelde iyiydi ama geçen kış haftalarca yoktu. Belki çatışmalarda zarar görmüş ekipmanları da söz konusu olabilir. Zaten halk da nadiren Turkcell harici hat kullanırdı. Yetkililerden Vodafone istasyonunun zararına bir yatırım olduğunu, kendi maliyetini bile karşılamadığını duymuştum.
Hani aynı marka ekipmanı kullansalar da hizmette ve kalitede fark yaratmak mümkün. Batıda ve şehirlerde vs. yazdığım sıkıntılar pek olmasa da hala fark yaratılabiliyor. Turkcell baz istasyonu sayısını yüksek tutmaya çalışıyor ama şebekesinin abone sayısına yetmediği yerler olabiliyor. TT daha fazla istasyonuna fiber bağlayabiliyor, yoğun yerlerde daha iyi hız verebiliyor. Ya da yer yer daha ucuza daha fazla İnternet verdiğinden sıkıntı yaşayabiliyor. Vodafone ise 4bucakG diyerek kapsama için 800 MHz’e abanarak en büyük kapsama bende dese de büyük merkezlerde diğer frekansları kullanan operatörler frekans birleştirirken Vodafone şebeke yükünden dolayı 3G hızından düşük 4G hızları ile eleştirilebiliyor. Veya her yeri kapsarım derken Şemdinli’de tek 4.5G çekenin Turkcell olması gibi. TT 900 MHz frekanstan 3G vermeye başladı, şehirlerde kapsama olarak diğer operatörlerin hiç giremediği ev içlerinde bile 3G ful çekebiliyor.
Operatörler arası fiyat farkları ise zaten oldukça büyük ayrım. TT ile aynı fiyata Turkcell’den defalarca fazla kotaya sahip İnternet paketi alınabiliyor. Ucuz olunca az kapsama kusuru olsa da müşteriler tercih edebiliyor. Turkcell de farkını çeşitli ücretsiz hizmetlerle kapatmaya çalışıyor. Mesela kullandığım paketin 6 GB İnternet’i var, ama birkaç saattir Fizy uygulamasından video klip açmışım, 2GB’ı aşkın veri yemişim bile, nasılsa beleş…
Şikayet ettiğin 3G hızının düşmesi de hizmet aldığın frekanstan ya da sinyal gücü durumunu bilmiyorum ama değiştirilen antenlerden de olabilir. 900 MHz frekanstan hizmet alıyorsan bu frekans 2G için de kullanıldığından TT’de 2100MHz kadar performans veremiyor. Eski dual band ya da tek bantlı antenler 4.5G için birden fazla frekansta birden fazla anten ile istasyonda oldukça dağınıklık olacağı için çok bantlı antenlerle değiştirildiler son zamanlarda. Özellikle Avea 900 MHz 3G için de bu antenleri kullanıyor. Fikrimce bu antenlerin kapsama açıları eski tek ya da çift bantlı antenlere göre daha düşük ya da anten kutusuna hepsini sığdırmak için içlerindeki anten yapıları daha ufak. Hatta farklı frekansların yanyana bir antenden verilmesi de belki frekans kirliliği yaratarak istasyondaki filtreleri ve performansı etkiliyor olabilir. Hani bunun çözümü şebeke planlamacılarının istasyonları gözden geçirip daha iyi ayarlatmaları ya da ek ekipmanlarla güçlendirmeleri bence.
Kişisel fikrimce 4G LTE zaten yarım yamalak bir teknoloji idi, ülkece de onu şuan yarım yamalak almış olduk. Zamanla tamamlayacağız üstünü. Türkiye’deki sanırım her ilçede Turkcell 4G sinyali kısmen de olsa var şuan. Şemdinli’de 800 ve 1800 bantları ile 4G verilebilirken Tekirdağ’ın ilçesinde 800 MHz ile alıyorum. İstasyondaki eski dandik yağmurda kesilen radyolinki kullanıp vermişler 4G’yi, fiber falan yok. :D İstasyonda ayrı ayrı olan 2G ve 3G antenleri de diğer istasyonlardan çıkma sararmış dual bant antenlerle değiştirilmiş anladığım kadarıyla. :) 2G ve 3G için istasyonda dört sektör var ama 4G için sadece üç anten koymuşlar. Evim de iki hücrenin tam arasındaki kör noktaya denk gelip istasyondan da 500m kadar uzak olduğu için balkon ve bahçede 800MHz 4G çekerken, içeri geçince hemen 3G’ye düşüyor. Tabi 3G hızı da 25 Mbit civarı, iyi iş görüyor ama 4G’nin pingi düşük. Turkcell’e şikayet edeyim dedim, merkezi yerlerde bile kapsamanın henüz sıkıntılı olduğunu görünce vazgeçtim; zamanla düzelir dedim. :)
Ekipman olarak benim umudum yerli ekipman kullanımı idi, antenleri bile yerli kullanabilseydik fayda idi. Umarım biraz yerlilik alanında da gelişme olur. Yoksa zamanla zaten 4G de yayılacak, kapsaması artacak, performans iyileşecek ama yerli üretim ve bilgiye de katkı sağlaması iyi olur.